Một trái tim ngừng đập giữa sân cỏ: Nỗi mất mát và bài học cảnh tỉnh
Vào ngày 3/6/2025, cựu cầu thủ futsal T.Đ.T, 25 tuổi, bất ngờ ngã gục khi đang thi đấu bóng đá phong trào tại TP.HCM. Không va chạm, không báo trước. Mọi nỗ lực cấp cứu đều không thể giữ anh ở lại. Một trái tim trẻ đã ngừng đập mãi mãi. Anh từng là tuyển thủ của đội futsal sinh viên Việt Nam, HLV futsal năng động, người truyền cảm hứng cho thế hệ sau.
Sự ra đi đột ngột ấy là một nỗi đau, nhưng cũng là hồi chuông cảnh tỉnh về mối nguy âm thầm: đột tử do tim ở vận động viên, nhất là khi không có tầm soát phù hợp.
Thể thao – liều thuốc tự nhiên quý giá
Không gì thay thế được vai trò của tập luyện thể thao trong cuộc sống hiện đại. Thể dục giúp phòng ngừa bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư, lo âu, trầm cảm và kéo dài tuổi thọ. Đối với người có bệnh nền, tập luyện là một phần trong điều trị – thậm chí quan trọng không kém thuốc men.
Những ai yêu vận động, những người chọn thể thao là phong cách sống – hãy nhớ rằng thể thao không phải nguy cơ, mà chính là cơ hội để sống khỏe – nếu được hướng dẫn và tầm soát đúng cách.
Đột tử do tim: khi trái tim không kịp báo động
Đột tử do tim (SCD) là cái chết tự nhiên, đột ngột, bởi nguyên nhân tim mạch, xảy ra trong vòng 1 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên.
Nạn nhân thường không có dấu hiệu báo trước.
Ở người trẻ như VĐV trên, nguyên nhân thường là các bệnh lý bẩm sinh
- Bệnh cơ tim phì đại (HCM), bệnh cơ tim giãn nở (DCM)
- Rối loạn điện học bẩm sinh (QT dài, Brugada…)
- Bất thường mạch vành bẩm sinh
Ở người lớn tuổi hơn, thường là:
- Xơ vữa động mạch vành
- Bệnh van tim
- …
Điểm chung? Đa số không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Đó là lý do vì sao việc tầm soát trước khi thi đấu hoặc tập luyện cường độ cao là vô cùng quan trọng.
Xử trí đột tử: từng phút giành lại sự sống
Khi ai đó đổ gục trên sân, hãy nhớ:
- Gọi cấp cứu (115)
- Tiến hành hồi sinh tim phổi (CPR): ấn tim liên tục, sâu 5–6cm, tần số 100–120 lần/phút
- Sử dụng máy sốc điện (AED) nếu có
Thống kê cho thấy, nếu có người chứng kiến, CPR kịp thời và AED sớm – tỷ lệ sống còn có thể tăng gấp 3 lần.
Tầm soát: Bảo vệ trái tim trước khi thi đấu
Tại Ý, nơi áp dụng chương trình tầm soát bắt buộc cho vận động viên, tỷ lệ đột tử giảm từ 3,6 xuống 0,4 trên 100.000 người-năm.
Những ai cần tầm soát?
- Vận động viên thi đấu
- Người tham gia hoạt động thể lực cường độ cao
- Có tiền sử ngất, hồi hộp, đau ngực khi gắng sức
- Có người thân đột tử sớm, bệnh tim di truyền
Những công cụ tầm soát:
- Thông thường chỉ cần khám lâm sàng tim mạch và điện tâm đồ (ECG)
- Nếu trong quá trình hỏi bệnh, có tiền sử gia đình, triệu chứng, khám lâm sàng hoặc đo điện tim thấy bất thường, VĐV có thể được làm thêm: siêu âm tim, test gắng sức, MRI tim hoặc xét nghiệm gene tùy vào nguyên nhân được nghĩ đến
Nếu trong quá trình thăm khám, hỏi bệnh và đo ECG đều bình thường, VĐV có thể được thi đấu bình thường. Và quan trọng nhất vẫn là “lắng nghe cơ thể” trong quá trình tập luyện.
Không phải tốn tiền cho xét nghiệm đắt đỏ mới là phòng ngừa. Tầm soát đúng cách – đúng người – đúng thời điểm mới là yếu tố sống còn.
Tập luyện vẫn an toàn – nếu được “kê đơn” đúng cách
Người có bệnh tim mạch không phải từ bỏ thể thao. Nhưng cần một lộ trình an toàn:
- Đánh giá khả năng gắng sức và nguy cơ đột tử
- Lựa chọn môn phù hợp, cường độ phù hợp
- Theo dõi sát sao và điều chỉnh định kỳ
Ví dụ:
- Người từng viêm cơ tim nên nghỉ ít nhất 3–6 tháng, chỉ tập lại khi được đánh giá đủ an toàn
- Người có bệnh cơ tim phì đại, tùy theo mức độ nguy cơ mà có thể chơi thể thao ở cường độ trung bình cần tập luyện dưới giám sát chuyên gia, hoặc chỉ tập luyện nhẹ.
- Người có bệnh van tim nhẹ có thể tập luyện tự do, nếu chức năng tim tốt
Tập đúng, tập đều, tập an toàn – thể thao vẫn là người bạn tuyệt vời của trái tim.
Vai trò của huấn luyện viên và đồng đội
Huấn luyện viên và đồng đội – những người cùng hiện diện trên sân – có thể cứu sống bạn bằng kỹ năng CPR và sử dụng AED. Đó không chỉ là kỹ thuật, đó là hành động cứu người.
Cộng đồng thể thao cần được trang bị không chỉ kỹ thuật mà cả hiểu biết, để phòng ngừa, phát hiện và xử lý SCD như một phản xạ chuyên nghiệp.
Lời kết: Bảo vệ sự sống trong từng nhịp chạy
Đ.T. ra đi khi đam mê vẫn rực cháy, khi trái tim anh lẽ ra còn những trận đấu phía trước. Anh ra đi, nhưng để lại bài học lớn cho tất cả chúng ta:
Thể thao là liều thuốc quý – nhưng hãy dùng đúng cách, đúng liều và đúng người.
Đừng để trái tim ngừng đập vì thiếu một bước tầm soát. Hãy đến cơ sở y tế để kiểm tra trước khi bắt đầu hành trình thể thao – dù bạn là người chơi phong trào hay vận động viên chuyên nghiệp.
Hãy chia sẻ thông điệp này. Vì mỗi người sống sót sau đột tử là nhờ có ai đó đã chuẩn bị trước.
